Vậy là vụ án Phương Nga và Thùy Dung bị cáo buộc lừa đảo chiếm đoạt tài sản đã tạm khép lại với quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhiều vấn đề cần làm rõ. Đồng thời tòa cho thay đổi biện pháp ngăn chặn, cho hai bị cáo được tại ngoại.

Theo dõi diễn biến phiên tòa, nhiều người - trong đó có cả nguyên lãnh đạo TAND Tối cao - cũng cho rằng với các chứng cứ mới xuất hiện tại phiên tòa thì nên trả hồ sơ vụ án để điều tra bổ sung là phù hợp.

Vấn đề là tại sao lần thứ nhất TAND TP.HCM trả hồ sơ điều tra bổ sung mà VKS và CQĐT không điều tra củng cố chứng cứ, để lọt nhiều chứng cứ quan trọng mà đến phiên tòa lần thứ hai bị cáo, người bị hại và người làm chứng mới đưa ra?

Các vấn đề mà HĐXX yêu cầu điều tra bổ sung có những nội dung tại phiên tòa lần thứ nhất đã đặt ra, như bản chất việc ông Mỹ chuyển tiền cho Nga có phải là để mua nhà thật không? Trong khi đó, bị cáo Nga đã khai số tiền 16,5 tỉ đồng là tiền mà ông Mỹ cho Nga vì giữa ông Mỹ và Nga có sự thỏa thuận tình cảm? Đây là mấu chốt và cũng là vấn đề cơ bản nhất để xác định bị cáo Nga có lừa đảo chiếm đoạt tài sản không.

Còn các vấn đề còn lại mà HĐXX yêu cầu VKS điều tra bổ sung chỉ là những tình tiết xác định quan hệ giữa bị cáo Nga với người bị hại (ông Mỹ). Trong các tình tiết mà tòa yêu cầu điều tra bổ sung, đáng lưu ý là chuyện có hay không hành vi vi phạm hoạt động tư pháp. Đây là vấn đề khó, vì thực tiễn nhiều năm qua việc vi phạm các hoạt động tư pháp dẫn đến làm sai lệch vụ án rất khó chứng minh.

Có thể sắp tới, sau khi điều tra bổ sung, CQĐT vẫn đề nghị truy tố và VKS vẫn ra cáo trạng truy tố Nga và Dung. Nhưng theo dõi phiên tòa, nhiều người, trong đó có cả những người công tác lâu năm trong ngành cũng thấy khả năng này là khó. Một vụ án đã được HĐXX qua nghiên cứu hồ sơ và kết quả xét hỏi tại tòa cho thấy có quá nhiều tình tiết xác định quan hệ giữa bị cáo Nga với ông Mỹ là quan hệ “già nhân ngãi, non vợ chồng”. Vì thế dù có điều tra, thu thập thêm chứng cứ cũng chỉ củng cố cho nhận định này mà thôi!

Nhưng nếu vụ án được đình chỉ vì hành vi của hai bị cáo không cấu thành tội phạm thì vấn đề đặt ra là có hay không vi phạm các hoạt động tư pháp dẫn đến làm sai lệch vụ án? Ai là thủ phạm của hành vi này? Ngoài ra, nếu không phải là hành vi chiếm đoạt thì ông Mỹ có quyền kiện bị cáo Nga về vụ án dân sự không? Bởi lẽ bị cáo Nga không phủ nhận việc có nhận của ông Mỹ nhiều lần với tổng số tiền 16,5 tỉ đồng. Và điều quan trọng là pháp luật dân sự sẽ phải công nhận hay bác bỏ “hợp đồng tình ái”? Và nhiều vấn đề đặt ra nếu coi đây là hợp đồng dân sự.

Cuối cùng, việc xem xét trách nhiệm của những cán bộ điều tra, kiểm sát đã làm oan bị cáo Nga và Dung như thế nào chắc cũng phải đặt ra nếu vụ án đình chỉ. Tuy nhiên, đặt ra vấn đề này e hơi sớm bởi minh oan những người vô tội mới là điều quan trọng hơn nhiều. Minh oan càng sớm thì trách nhiệm của người và cơ quan làm oan cũng sẽ giảm nhẹ ít nhiều.

Chủ tọa làm bị cáo Nga tin nên đã khai báo Ngay từ phần xét hỏi, tòa đã dân chủ để các bên được nói hết các vấn đề, thể hiện đầy đủ bản chất vụ án, bộc lộ được nhiều vấn đề còn nghi vấn, từ đó HĐXX đi đến quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung. Mặt khác, các bị cáo đã bị tạm giam hai năm ba tháng, HĐXX chưa thể đưa ra được những phán quyết cuối cùng đối với vụ án. Vì vậy, HĐXX đã đề nghị lãnh đạo TAND TP.HCM hủy bỏ biện pháp tạm giam, cho hai bị cáo tại ngoại là phù hợp. HĐXX nói chung và thẩm phán chủ tọa nói riêng đã thực hiện nguyên tắc độc lập xét xử. Quá trình điều tra, thu thập chứng cứ tại phiên tòa của HĐXX công khai, hợp pháp, đúng quy định của BLTTHS. HĐXX quyết định trên cơ sở khoa học, đã thu thập được các tài liệu, chứng cứ thì cần được điều tra theo quy định mà tại tòa không thể điều tra được. Chủ tọa phiên tòa đã tạo điều kiện khai thác tốt những tình tiết vụ án, làm bộc lộ những dữ kiện chưa được làm rõ. Cách điều hành của ông khiến bị cáo có niềm tin nên sau đó đã không còn im lặng nữa. Người làm chứng cũng cung cấp tài liệu, chứng cứ. Báo chí cũng được tạo điều kiện tác nghiệp tốt khiến người dân tin tưởng hơn vào cơ quan tư pháp. Ủy viên Ủy ban Tư pháp Quốc hội NGUYỄN ĐỨC SÁU,  nguyên Chánh Tòa Hình sự TAND TP.HCM