Trong bài viết đăng trên tạp chí Diplomat ngày 16-6, GS Carl Thayer thuộc Học viện Quốc phòng Úc đã vạch rõ bản chất phi nghĩa của Trung Quốc trong hành động gửi tuyên cáo về vụ giàn khoan Hải Dương 981 (Haiyang Shiyou 981) lên Liên Hiệp Quốc (LHQ) hôm 9-6.

Bắc Kinh sẽ bị động

Theo GS Carl Thayer, hành động này tưởng như trái ngược với quan điểm luôn phản đối quốc tế hóa tranh chấp trên biển Đông của Bắc Kinh. Tuy nhiên, chỉ một ngày sau, Bắc Kinh tự phơi bày bản chất bất hợp tác khi thẳng thừng phản đối LHQ làm trung gian hòa giải căng thẳng với Việt Nam.

Ông Thayer cho rằng tuyên cáo nêu trên chính là nước cờ thực hiện chiến tranh truyền thông và chiến tranh pháp lý trong thuyết “chiến tranh 3 mặt trận” được Trung Quốc chính thức thông qua năm 2003. Bản tuyên cáo cho thấy ý đồ gây nhiễu các nỗ lực tuyên truyền của Việt Nam để phục vụ mục đích cô lập Việt Nam.

Vị chuyên gia nổi tiếng về biển Đông này cũng phản bác kịch liệt quan điểm quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền Trung Quốc trong 2 bài viết đăng tải trên báo chí Úc của ông Zhao Qinghai, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu hợp tác và an ninh hàng hải - Viện Nghiên cứu quốc tế Trung Quốc và Đại sứ Trung Quốc tại Úc Ma Zhaozu.

Ban đầu, Trung Quốc trắng trợn tuyên bố vị trí hạ đặt Hải Dương 981 nằm trong vùng biển nước này với lập luận giàn khoan nằm cách bãi đá Tri Tôn 17 hải lý. Việc dùng bãi đá Tri Tôn của Việt Nam làm cơ sở là hoàn toàn sai trái.

Thêm vào đó, theo Công ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS) 1982, lãnh hải của một nước chỉ kéo dài 12 hải lý từ đường cơ sở của nước đó. Đuối lý, hôm 6-6, Trung Quốc “sửa sai” với tuyên bố giàn khoan nằm trong vùng tiếp giáp lãnh hải của nước này.

Đó cũng là quan điểm mà ông Zhao Qinghai và Ma Zhaozu sử dụng lần lượt trong các bài viết đăng trên tờ The Australian Financial Review ngày 11-6 và The Australian hôm 13-6. Luận điệu sai trái này bị GS Thayer bác bỏ thẳng thừng. Ông nhấn mạnh hành động hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 hoàn toàn vi phạm luật pháp quốc tế; vùng biển nêu trên thuộc thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam.

Đại sứ Việt Nam tại Úc phản pháo

GS Thayer cho rằng Mỹ và Úc nên hối thúc một cuộc phản biện tại Hội đồng Bảo an LHQ về tuyên cáo đánh lừa dư luận của Trung Quốc với sự tham gia của cả Nhật Bản và các cường quốc khác liên quan tới biển Đông. Khi đó, dù có quyền phủ quyết nhưng Trung Quốc sẽ rơi vào một vị thế không mấy dễ chịu trước những chỉ trích.

Trong khi đó, tờ The Australian số ra ngày 17-6 đăng bài viết của Đại sứ Việt Nam tại Úc Lương Thanh Nghị khẳng định việc Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng biển Việt Nam là hành động khiêu khích và leo thang căng thẳng trên biển Đông.

“Hành động của Trung Quốc vi phạm quyền chủ quyền và quyền tài phán hợp pháp của Việt Nam theo UNCLOS 1982, vi phạm Tuyên bố ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) được ký giữa Trung Quốc và ASEAN năm 2002, đe dọa tự do hàng hải, hòa bình và an ninh khu vực” - ông Lương Thanh Nghị chỉ rõ.

Đối với tuyên bố cho rằng khu vực hạ đặt giàn khoan nằm trong vùng tiếp giáp của quần đảo Hoàng Sa do Trung Quốc quản lý, ông Lương Thanh Nghị khẳng định Trung Quốc đã cố tình lờ đi 3 thực tế quan trọng. Thứ nhất, Việt Nam có đầy đủ bằng chứng lịch sử đáng tin cậy và cơ sở pháp lý vững chắc về sự quản lý liên tục, có hiệu quả đối với Hoàng Sa bởi các chính quyền Việt Nam ít nhất từ thế kỷ XVII. Thứ hai, quần đảo Hoàng Sa bị Trung Quốc xâm chiếm năm 1974. Việt Nam chưa bao giờ chấp nhận hành động bất hợp pháp đó và liên tục khẳng định chủ quyền đối với Hoàng Sa. Thứ ba, yêu sách về “quyền lịch sử” không phù hợp với các quy định của UNCLOS.

Đại sứ Lương Thanh Nghị tuyên bố những hành động gây hấn của Trung Quốc ở biển Đông - như cố tình đâm chìm tàu cá Việt Nam, va đập và phun vòi rồng vào tàu dân sự Việt Nam - là không thể chấp nhận, vi phạm các chuẩn mực được thừa nhận rộng rãi của quan hệ quốc tế hiện đại.