Khi thi hành án hành chính, nếu cơ quan nhà nước đã triển khai một hay một số bước thực hiện nhiệm vụ, công vụ nhằm tổ chức thi hành án trong thời hạn tự nguyện thi hành án thì được coi là “tự nguyện thi hành án”.

Ngày 12 tháng 1 năm 2024 Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành Văn bản số 186/VKSTC-V11 giải đáp hướng dẫn về khó khăn, vướng mắc trong công tác kiểm sát thi hành án hành chính, dân sự.
Theo nội dung của văn bản trên, hiện nay viện kiểm sát nhân dân các địa phương cho rằng bản án, quyết định của tòa án về vụ án hành chính là căn cứ phát sinh trách nhiệm theo dõi thi hành án hành chính (THAHC) và tổ chức thi hành các khoản án phí của cơ quan thi hành án dân sự (THADS). Nhưng hiện nay, việc chuyển giao bản án, quyết định của tòa án về vụ án hành chính sang cơ quan thi hành án dân sự theo Điều 196, Điều 244 của Luật Tố tụng hành chính và Điều 28 của Luật Thi hành án dân sự chưa được toà án thực hiện nghiêm túc.

Trả lời cho vấn đề này, Viện kiểm sát nhân dân tối cao cho rằng theo quy định tại Điều 309 Luật Tố tụng hành chính, những bản án, quyết định của tòa án về vụ án hành chính đã có hiệu lực pháp luật phải được tổ chức thi hành theo đúng trình tự, thủ tục. Tòa án cấp sơ thẩm, tòa án cấp phúc thẩm, Hội đồng xét xử giám đốc thẩm trong phạm vi trách nhiệm của mình phải có trách nhiệm chuyển giao bản án, quyết định về vụ án hành chính đã có hiệu lực pháp luật cho đương sự, Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp, cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền...

Viện kiểm sát nhân dân các cấp căn cứ quy định của pháp luật để kiểm sát việc chuyển giao bản án, quyết định của tòa án, kịp thời phát hiện vi phạm của toà án trong việc chuyển giao bản án, quyết định để thực hiện quyền kiến nghị, yêu cầu tòa án chấn chỉnh, khắc phục vi phạm.

Bên cạnh đó, theo Viện kiểm sát nhân dân các địa phương, tại khoản 1 Điều 10 Nghị định số 71/2016/NĐ-CP (quy định thời hạn, trình tự, thủ tục thi hành án hành chính và xử lý trách nhiệm đối với người không thi hành bản án, quyết định của tòa án) quy định việc tự nguyện Thi hành án hành chính, nhưng chưa quy định cụ thể trong thời hạn tự nguyện thi hành án, người phải thi ành án phải thi hành xong nghĩa vụ theo nội dung bản án, quyết định của toà án hay chỉ cần thi hành được một trong các bước để thi hành bản án, quyết định.

Theo Viện kiếm sát nhân dân tối cao, hiện nay, Luật Tố tụng hành chính và Nghị định số 71 chưa quy định cụ thể trong thời hạn tự nguyện thi hành án, người phải thi hành án phải thi hành xong nghĩa vụ theo nội dung bản án, quyết định của toà án hay chỉ cần thi hành được một trong các bước để thi hành bản án, quyết định của toà án.

Thực tiễn thi hành các bản án, quyết định của tòa án về vụ án hành chính cho thấy, việc chấp hành các bản án, quyết định này của các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, trong nhiều trường hợp, thực chất là việc thực hiện một quy trình quản lý hành chính để ban hành một quyết định hành chính, hành vi hành chính mới thay thế quyết định hành chính, hành vi hành chính đã bị tòa án tuyên hủy hoặc tuyên trái pháp luật. Do đó, thường mất nhiều thời gian để thực hiện đầy đủ các trình tự, thủ tục do pháp luật quy định và trong thời gian tự nguyện thi hành án. Người thi hành án thường chỉ triển khai được một hoặc một vài bước thực hiện nhiệm vụ, công vụ theo nội dung phán quyết của tòa án trên cơ sở quy định của pháp luật quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực phát sinh tranh chấp.

Như vậy, khi chứng minh được người phải thi hành án đã triển khai một hay một số bước thực hiện nhiệm vụ, công vụ nhằm tổ chức thi hành án hành chính trong thời hạn tự nguyện thi hành án thì được coi là “tự nguyện ti hành án” theo khoản 2 Điều 311 Luật Tố tụng hành chính nêu trên. Cơ quan thi hành án cần theo dõi và Viện kiểm sát thực hiện kiểm sát thi hành án hành chính đảm bảo việc tổ chức thi hành án hành chính kịp thời, hiệu quả, đúng quy định.