Gần đây có nhiều vụ trộm lẻn vào bị phát hiện thì quay ra hành hung, thậm chí là dùng hung khí đánh chết chủ nhà để cướp tài sản và tẩu thoát. Trong khi lại có nhiều vụ chủ nhà đánh kẻ trộm để bảo vệ tài sản và tính mạng thì lại bị xử lý về tội giết người hoặc cố ý gây thương tích. Vậy quy định của pháp luật hiện đã ổn và chủ nhà cần làm gì để không bị rơi vào một trong hai khả năng trên?

Theo chuyên gia, nên phân loại hành vi để xử lý nghiêm khắc kẻ trộm, còn chủ nhà thì tùy vụ việc xử lý khác nhau chứ không máy móc.

Phân loại hành vi để kết tội

Luật sư (LS) Nguyễn Hoài Nghĩa (Đoàn LS TP.HCM) cho rằng đối với hành vi trộm cắp tài sản có sử dụng hung khí hành hung chủ nhà thì quy định chưa đủ sức răn đe. Chẳng hạn, dùng thủ đoạn nguy hiểm, hành hung để tẩu thoát... thì cũng chỉ chịu mức phạt 2-7 năm tù (khoản 2 Điều 173 BLHS 2015). Trong khi nhiều vụ, trộm thường hành hung chủ nhà bằng hung khí nguy hiểm như dao, búa, tuýp sắt... dẫn tới chủ nhà bị thương tích nặng, thậm chí tử vong.

Cho nên chỉ xử tội trộm cắp khi kẻ trộm lén lút trộm tài sản đơn thuần, không mang theo hung khí và khi bị phát hiện thì chỉ có hành vi tẩu thoát mà không đánh trả để tẩu thoát. Nếu kẻ trộm mang theo hung khí, tấn công hoặc hành hung chủ nhà khi bị phát hiện hoặc cả khi chưa bị phát hiện (như đang ngủ, đang làm việc) thì phải truy cứu về tội cướp tài sản. Bởi mức hình phạt ở tội này sẽ là 7-15 năm tù và mức cao nhất đến chung thân. Còn nếu kẻ trộm tấn công chủ nhà gây thương tích hoặc gây chết người thì đồng thời phải bị truy cứu thêm tội cố ý gây thương tích hoặc giết người.

“Nhiều người vì chống trả kẻ trộm thì lại vướng vòng lao lý, bị kết tội cố ý gây thương tích, giết người hoặc bắt giam, giữ người trái pháp luật. Tôi cho rằng xử lý như vậy là nặng, tạo tâm lý tức tối cho chủ nhà vì họ nghĩ rằng mình chưa được pháp luật đối xử công bằng” - LS Nghĩa nói. Theo LS, không ai phân biệt được kẻ trộm nào hiền hay liều lĩnh. Cho nên cần xem xét chỉ xử lý hành chính hoặc án treo nếu gây ra thương tích cho kẻ trộm và chỉ áp dụng hình phạt tù cao nhất là năm năm tù nếu gây ra cái chết cho kẻ trộm.

LS Nguyễn Hồng Hà (Phó Chủ nhiệm Đoàn LS tỉnh Khánh Hòa) dẫn chứng vụ việc xảy ra tại Bến Tre, hai cha con chủ tiệm tạp hóa vì “neo” kẻ trộm bị khởi tố tội bắt giữ người trái pháp luật, người cha vì uất ức đã treo cổ tự vẫn. Nhưng thời điểm xét xử vụ án trên còn áp dụng BLHS 1999 khi ranh giới giữa trường hợp được loại trừ trách nhiệm hình sự và phải chịu trách nhiệm hình sự là mong manh.
Điều 24 BLHS 2015 quy định người dân được loại trừ trách nhiệm hình sự khi tham gia bắt kẻ phạm tội quả tang, kẻ bị truy nã. Theo đó, hành vi của người để bắt giữ người thực hiện hành vi phạm tội mà không còn cách nào khác là buộc phải sử dụng vũ lực cần thiết gây thiệt hại cho người bị bắt giữ thì không phải là tội phạm.

Thực tiễn mỗi vụ việc có hoàn cảnh, tình huống khác nhau nên hiểu và áp dụng quy định thế nào cũng chưa rõ ràng. Vì thế cần phải có văn bản hướng dẫn để áp dụng thống nhất. nếu cơ quan tố tụng áp dụng điều luật trên theo hướng bảo vệ tối đa quyền con người thì người dân sẽ thật sự an tâm tự bảo vệ tài sản của mình và tích cực phòng, chống tội phạm.

Hiện trường vụ trộm tại nhà ông Đặng Văn Trường ở Hưng Yên.

Bị cáo Lê Minh Phương bị phạt chín năm tù vì chém kẻ trộm trong đêm. Ảnh: TUYẾN PHAN

Phải tự định lượng vì ranh giới mong manh

Theo TS Phan Anh Tuấn (Trưởng bộ môn Luật hình sự, ĐH Luật TP.HCM), với chủ nhà cần hiểu pháp luật cho phép được làm gì và không được làm gì để hành xử đúng. Theo đó, mọi cá nhân đều có quyền bắt giữ kẻ trộm cắp tài sản (có thể là tội phạm). Vấn đề là khi dùng vũ lực để bắt giữ (kể cả trong trường hợp dùng công cụ, phương tiện) thì phải trong giới hạn là đủ để bắt giữ kẻ trộm thì mới hợp pháp (khoản 1 Điều 24 BLHS). Ngược lại, việc dùng vũ lực quá mức cần thiết như đã bắt giữ, khống chế được kẻ trộm mà còn tiếp tục đánh để hả cơn tức giận (tức gây thiệt hại do sử dụng vũ lực rõ ràng vượt quá mức cần thiết) thì chủ nhà phải chịu trách nhiệm hình sự (khoản 2 Điều 24 BLHS).

Nếu kẻ trộm dùng vũ lực tấn công chủ nhà hoặc những người đuổi bắt thì họ được quyền phòng vệ và việc phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm (khoản 1 Điều 22 BLHS). nếu việc dùng vũ lực để chống trả quá mức cần thiết để loại trừ hành vi tấn công thì có thể bị coi là vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng và phải chịu trách nhiệm hình sự (khoản 2 Điều 22 BLHS).

Như vậy, theo TS Tuấn, pháp luật không cấm người bị trộm, người tham gia đuổi bắt kẻ trộm dùng vũ lực để bắt kẻ trộm cắp hoặc loại trừ hành vi tấn công của kẻ trộm. Việc có sử dụng vũ lực để thực quyền (chứ không phải nghĩa vụ) bắt giữ người thực hiện hành vi phạm pháp, quyền phòng vệ chính đáng của mình hay không là mỗi cá nhân trong hoàn cảnh cụ thể phải tự quyết định phù hợp với ý chí và năng lực của mình. Vì thế, những hướng dẫn về xử lý tình huống khi nhà có trộm cắp của cơ quan công an là rất cần thiết cho người dân.

______________________

Hãy tăng thu nhập của bạn cùng chúng tôi: Chương trình chiết khấu 20% - 25% trên tổng giá trị mỗi hợp đồng mà bạn giới thiệu cho Công ty Luật Á Đông .....

______________________
"Công ty Luật Á Đông: Dịch vụ thành lập công ty, dịch vụ kế toán, business registration certificate, thủ tục thành lập doanh nghiệp liên doanh, thủ tục thành lập công ty 100% vốn nước ngoài, thủ tục thay đổi đăng ký kinh doanh,  thủ tục chuyển nhượng đất đai, sở hữu trí tuệ, M&A, thủ tục giải quyết tranh chấp, hợp đồng, các thủ tục hành chính, consular legalization in Vietnam,  và các dịch vụ pháp lý khác...hotline: 0904253822 - 024.66814111"