Bộ luật hình sự năm 2015 (có hiệu lực từ ngày 1-7-2016) đã quy định về các căn cứ miễn trách nhiệm hình sự chi tiết hơn BLHS hiện hành nhưng theo các chuyên gia, quy định mới vẫn còn kẽ hở để cơ quan tố tụng né tránh trách nhiệm bồi thường oan...

• Ba lỗi nghiêm trọng của Bộ luật hình sự 2015
• Ba lỗi nghiêm trọng của Bộ luật hình sự 2015

Gần đây, chúng tôi (PLTP.HCM) đã phản ánh trường hợp ông Hồ Thanh Hải (ngụ quận Bình Thạnh, TP.HCM) “xin tạm giam để minh oan” do cơ quan tố tụng không chứng minh được ông phạm tội nên đình chỉ điều tra theo khoản 1 Điều 25 BLHS hiện hành. Diễn biến mới nhất của vụ việc là viện trưởng VKSND Tối cao cho biết sẽ yêu cầu các cơ quan liên quan và VKSND TP.HCM kiểm tra, làm rõ...

Quy định mới chi tiết hơn

Trong trường hợp của ông Hải cũng như trong hàng chục trường hợp khác màPháp Luật TP.HCM từng phản ánh, thay vì phải xác định “hành vi không cấu thành tội phạm” hoặc “đã hết thời hạn điều tra mà không chứng minh được tội phạm”, các cơ quan tố tụng lại lạm dụng quy định tại khoản 1 Điều 25 BLHS hiện hành để miễn trách nhiệm hình sự (TNHS) nhằm né tránh trách nhiệm bồi thường oan. Điều khoản này quy định: Người phạm tội được miễn TNHS nếu khi tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử, do chuyển biến của tình hình mà hành vi phạm tội hoặc người phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa. Với việc bị miễn TNHS theo điều khoản này, người gặp oan ức sẽ không được xin lỗi, bồi thường thiệt hại theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.

Điều 29 BLHS 2015 đã quy định về căn cứ miễn TNHS chi tiết hơn Điều 25 BLHS hiện hành.

Cụ thể, khoản 1 Điều 29 BLHS 2015 quy định người phạm tội được miễn TNHS khi có một trong hai căn cứ: Thứ nhất là khi tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử, do có sự thay đổi chính sách, pháp luật làm cho hành vi phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa. Thứ hai là khi có quyết định đại xá. Như vậy, gặp hai trường hợp này, cơ quan tố tụng bắt buộc phải miễn TNHS cho người phạm tội.

Ông Hồ Thanh Hải, người chưa được xin lỗi, bồi thường oan vì bị miễn TNHS không đúng. Ảnh: N.ĐỨC

Khoản 2 Điều 29 BLHS 2015 quy định người phạm tội có thể được miễn TNHS khi có một trong ba căn cứ: Thứ nhất là khi tiến hành điều tra, truy tố, xét xử, do chuyển biến của tình hình mà người phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa. Thứ hai là khi tiến hành điều tra, truy tố, xét xử, người phạm tội mắc bệnh hiểm nghèo dẫn đến không còn khả năng gây nguy hiểm cho xã hội nữa.Thứ ba là người phạm tội tự thú, khai rõ sự việc, góp phần có hiệu quả vào việc phát hiện và điều tra tội phạm, cố gắng hạn chế đến mức thấp nhất hậu quả của tội phạm và lập công lớn hoặc có cống hiến đặc biệt, được Nhà nước và xã hội thừa nhận. Như vậy, gặp ba trường hợp này cơ quan tố tụng có thể (không bắt buộc) miễn TNHS cho người phạm tội.

Một trường hợp khác mà cơ quan tố tụng cũng có thể (không bắt buộc) miễn TNHS được quy định tại khoản 3 Điều 29 BLHS 2015: Người thực hiện tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng do vô ý gây thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm hoặc tài sản của người khác, được người bị hại hoặc người đại diện của người bị hại tự nguyện hòa giải và đề nghị miễn TNHS.

Nhưng còn kẽ hở

Ông Phạm Công Hùng (nguyên thẩm phán TAND Tối cao) nhận xét: Khoản 1 Điều 29 BLHS 2015 đã chuyển hóa được khái niệm “do chuyển biến của tình hình” trong khoản 1 Điều 25 BLHS hiện hành thành căn cứ cụ thể là “khi tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử, do có sự thay đổi chính sách, pháp luật làm cho hành vi phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa”. Đây là sự thay đổi cần thiết để giúp các cơ quan tố tụng dễ dàng vận dụng. Bên cạnh đó, các căn cứ để cơ quan tố tụng miễn TNHS, có thể miễn TNHS khác đối với người phạm tội trong cả ba điều khoản cũng khá chi tiết.

Tuy nhiên, riêng tại điểm a khoản 2 Điều 29 BLHS 2015, nhà làm luật lại quy định mở ở trường hợp có thể được miễn TNHS “do chuyển biến của tình hình mà người phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa”. Quy định này lặp lại “lỗi chung chung” của khoản 1 Điều 25 BLHS hiện hành. Khi không có hướng dẫn cụ thể thì nó có thể là cái phao giúp cơ quan tố tụng đối phó với người bị oan trong trường hợp nóng vội xử lý hình sự nhưng không chứng minh được tội phạm. Mặt khác, cơ quan tố tụng cũng có thể vận dụng tùy tiện quy định này để bỏ lọt tội phạm và người phạm tội thật sự.

Đồng tình, luật sư Hoàng Kim Vinh (nguyên Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Bình Phước) nói để hạn chế tình trạng lạm dụng miễn TNHS với lý do trên, các cơ quan tố tụng trung ương phải có văn bản hướng dẫn rất cụ thể. Văn bản này phải chỉ rõ thế nào là “do chuyển biến của tình hình mà người phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa” hay trường hợp nào được áp dụng quy định này... để các cơ quan tố tụng áp dụng thống nhất.

Tác giả THANH TÙNG/Theo Báo PLTPHCM

______________________

Hãy tăng thu nhập của bạn cùng chúng tôi: Chương trình chiết khấu 20% - 25% trên tổng giá trị mỗi hợp đồng mà bạn giới thiệu cho Công ty Luật Á Đông .....
______________________
"Công ty Luật Á Đông: Dịch vụ thành lập công ty, dịch vụ kế toán, business registration certificate, thủ tục thành lập doanh nghiệp liên doanh, thủ tục thành lập công ty 100% vốn nước ngoài, thủ tục thay đổi đăng ký kinh doanh,  thủ tục chuyển nhượng đất đai, sở hữu trí tuệ, M&A, thủ tục giải quyết tranh chấp, hợp đồng, các thủ tục hành chính, consular legalization in Vietnam,  và các dịch vụ pháp lý khác...hotline: 0904253822 - 04.66814111"