Cơ sở của trách nhiệm hình sự theo Bộ luật hình sự năm 2000 (P1)
Thứ hai, 26-05-2014 , 09:45:00 AM
Tóm tắt: Cơ sở của trách nhiệm hình sự là một vấn đề rất cơ bản của Luật hình sự, có ýnghĩa quan trọng cả về lý luận và thực tiễn. Mặc dù Luật hình sự và Bộ luật Hình sự hiện hành đểu có quy định về cơ sở của trách nhiệm hình sự nhưng trên thực tế, các công trình nghiên cứu chuyên sâu về vấn để này còn rất hạn chế. Nội dung bài viết này làm rõ quan điêm phổ biến hiện nay đồng thời đưa ra quan điếm của tác giả về cơ sở của trách nhiệm hình sự phù hợp với quy định tại Điều 2 Bộ luật Hình sự hiện hành.
1. Trong ngôn ngữ hàng ngày, thuật ngữ “trách nhiệm” được dùng theo nhiều nghĩa khác nhau, tùy thuộc vào lĩnh vực hoặc hoàn cảnh cụ thể.
Trong lĩnh vực chính trị, đạo đức, “trách nhiệm” được hiểu theo nghĩa bổn phận, vai trò. Nó mang tính tích cực xuất phát từ sự ý thức của con người về vị trí, vai trò của mình đối với xã hội, đối với những người thân thích, đối với thiên nhiên, môi trường... Chẳng hạn, trách nhiệm đối với gia đình, với bạn bè, trách nhiệm đối với đất nước, với cộng đồng quốc tế...
Trong lĩnh vực pháp lý, thuật ngữ “trách nhiệm” cũng được sử dụng theo hai nghĩa: Theo nghĩa tích cực, trách nhiệm được hiểu là nghĩa vụ (nói đến những điều pháp luật yêu cầu phải làm trong hiện tại và tương lai). Ví dụ, trách nhiệm trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm: "Khi phát hiện có dấu hiệu tội phạm thì cơ quan điểu tra, viện kiểm sát, tòa án trong phạm vi nhiệm vụ, quyển hạn của mình có trách nhiệm khởi tố vụ án và áp dụng các biện pháp do Bộ luật này quy định đê xác định tội phạm và xử lý người phạm tội” ; hay “Các cơ quan công an, kiểm sát, toà án, tư pháp, thanh tra và các cơ quan hữu quan khác có trách nhiệm thi hành đầy đủ chức năng, nhiệm vụ của mình, đồng thời hướng dẫn, giúp đỡ các cơ quan khác của Nhà nước, tổ chức, công dân đấu tranh phòng ngừa và chổng tội phạm, giám sát và giáo dục người phạm tội tại cộng đồng”.... Trách nhiệm theo nghĩa thứ hai là phải gánh chịu những hậu quả bất lợi vì đã vi phạm pháp luật. Đó là sự phản ứng, lên án của nhà nước và xã hội đối với chủ thể vi phạm pháp luật.
Trách nhiệm pháp lý nói chung và trách nhiệm hình sự (TNHS) nói riêng do pháp luật quy định và được hiểu theo nghĩa thứ hai.
Như vậy, trách nhiệm pháp lý là hậu quả pháp lý bất lợi (sự trừng phạt) đổi với chủ thể vi phạm pháp luật, thể hiện ở mọi quan hệ đặc biệt giữa nhà nước với chủ thể vi phạm pháp luật, được các quy phạm pháp luật xác lập và điều chỉnh, trong đó chủ thể vi phạm pháp luật phải gánh chịu những hậu quả bất lợi, những biện pháp cưỡng chế được quy định ở chế tài các quy phạm pháp luật.Trách nhiệm pháp lý luôn gắn liền với những biện pháp cưỡng chế được quy định trong chế tài các quy phạm pháp luật. Tuy nhiên, bản thân trách nhiệm pháp lý không phải là sự cưỡng chế mà chỉ là nghĩa vụ gánh chịu những biện pháp cưỡng chế do pháp luật quy định. Chủ thể vi phạm pháp luật bị buộc phải thực hiện những biện pháp cưỡng chế được quy định ở bộ phận chế tài của quy phạm pháp luật. “Về hội dung thì trách nhiệm pháp lý là sự áp dụng các biện pháp cưỡng chế đối với chủ thể vi phạm pháp luật, còn về hình thức thì đó là việc tổ chức cho chủ thể vi phạm pháp luật thực hiện bộ phận chế tài của các quy phạm pháp luật ” .
Trách nhiệm pháp lý có nhiều loại, “thông thường chúng được chia thành: TNHS, trách nhiệm hành chính, trách nhiệm kỷ luật, trách nhiệm dân sự và trách nhiệm vật chất”. Như vậy, TNHS cũng là một loại trách nhiệm pháp lý nên cũng có đầy đủ các đặc điểm của trách nhiệm pháp lý nói chung. Với khái niệm về trách nhiệm pháp lý nêu trên, ta có thề hiểu TNHS là “trách nhiệm của người phạm tội phải chịu những hậu quả pháp lý bất lợi về hành vi phạm tội của mình.
Vấn đề đặt ra là, dựa trên cơ sở nào Nhà nước buộc một người phải chịu TNHS, chịu những hậu quả pháp lý bất lợi. Đây chính là vấn đề cơ sở của TNHS. Điều 2 Bộ luật Hình sự (BLHS) hiện hành quy định: “Chỉ người nào phạm một tội đã được Bộ luật Hình sự quy định mới phải chịu trách nhiệm hình sự”. Theo đó, chỉ cá nhân - người thực hiện hành vi phạm tội mới phải chịu TNHS. Luật hình sự Việt Nam không truy cứu TNHS đối với pháp nhân. Mặt khác, theo Điều 8 BLHS thì tội phạm phải được quy định trong BLHS. Với khẳng định này, nhà nước đã loại bỏ nguyên tắc tương tự (đã từng được áp dụng ở thời kỳ pháp luật hình sự chưa hoàn thiện và xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đấu tranh chống tội phạm trong giai đoạn cách mạng đó). Quy định trên thể hiện một nguyên tắc rất tiến bộ được nhiều nước trên thế giới thừa nhận là: “không có tội và không có hình phạt nếu Luật hình sự không quy định.Theo nguyên tắc này, không những tội phạm và hình phạt mà bao gồm tất cả các hậu quả pháp lý hình sự khác của tội phạm phải được pháp luật hình sự quy định. Cũng cần thấy rằng, pháp luật hình sự Việt Nam hiện nay đã thể hiện nguyên tắc này một cách triệt để. Theo đó, chỉ có BLHS là đạo luật duy nhất quy định về tội phạm và hình phạt.
(còn tiếp)
*****************************************
"Công ty Luật Á Đông: Dịch vụ thành lập công ty, business registration certificate, thủ tục thành lập doanh nghiệp liên doanh, thủ tục thành lập công ty 100% vốn nước ngoài, thủ tục thay đổi đăng ký kinh doanh, thủ tục chuyển nhượng đất đai, sở hữu trí tuệ, M&A, thủ tục giải quyết tranh chấp, hợp đồng, các thủ tục hành chính, consular legalization in Vietnam, và các dịch vụ pháp lý khác...hotline: 0904253822 - 04.66814111". Nguồn: Tạp chí NN&PL
Giới thiệu
CÔNG TY LUẬT Á ĐÔNG (ADONG LAWFIRM) xin kính chào Quý khách hàng!
Được chuyển đổi từ Công ty TNHH Tư vấn Đầu tư Á Đông (thành lập ngày 23 tháng 7 năm 2004), trải qua 20 năm hoạt động, các Luật sư chủ chốt của Công ty Luật Á Đông đã có một bề dày kinh nghiệm tư vấn trong lĩnh vực pháp luật đầu tư và pháp luật doanh nghiệp.
Bên cạnh những kinh nghiệm chuyên môn, các luật sư và chuyên viên pháp lý của Công ty Luật Á Đông luôn thấm nhuần cách nghĩ " Luật sư luôn là người bạn đồng hành mang lại sự yên tâm và an toàn cho doanh nghiệp trong các hoạt động kinh doanh ". Do vậy, trong quá trình cung cấp dịch vụ của mình, Công ty Luật Á Đông luôn được khách hàng đánh giá là một đơn vị tư vấn có đội ngũ nhân viên tận tâm...
Hotline
Hotline:024.665.69.121 - |
Tiêu điểm
Thống kê
