Thế nào là vi phạm đạo đức xã hội?

"Đạo đức xã hội" không phải là một khái niệm pháp lý, nó phụ thuộc vào nhiều yếu tố như văn hóa, lịch sử, kinh tế.. .Hầu hết các hệ thống pháp luật không có giải thích chính thức về vấn đề này. Các thẩm phán, trọng tài viên thường căn cứ vào án lệ hoặc tư duy theo lô-gích của mình để giải thích.

Đạo đức xã hội là những hành vi được số đông trong xã hội ứng xử và chấp nhận. Hành vi trái với với những hành vi đó có thể coi là trái với đạo đức xã hội.
Ví du: A đã thuê thiết kế sửa nhà mình để có cửa nhà vệ sinh hướng thẳng vào cửa chính, nơi đặt bản thờ của gia đình hàng xóm vì muốn gia đình hàng xóm mở cửa chính sang hướng khác cho nhà A đẹp hơn. Hợp đồng thuê thiết kế sửa nhà sẽ không có hiệu lực vì mục đích của hợp đồng vi phạm đạo đức xã hội.
Trong thương mại quốc tế, các hợp đồng vi phạm trật tự công cộng thường cũng bị coi là không có hiệu lực. Trật tự công cộng cũng là một vấn đề không được quy định rõ bằng pháp luật và thường được giải thích theo án lệ, phụ thuộc vào nhiều điều kiện khác nhau.

Ví du: A thuê B chở hoá chất trên một con tàu chở khách. Hoá chất này gây ô nhiễm trên con tàu, làm phương hại đến hành khách. Hợp đồng chuyên chở này bị coi là vô hiệu vì trái với trật tự công cộng.

Người tham gia giao dịch hoàn toàn tự nguyện. Quyền tự do hợp đồng gắn liền với quyền tự định đoạt của các bên, một hợp đồng chỉ có hiệu lực nếu nó là kết quả của sự thể hiện ý chí đích thực của các bên. Khi giao kết hợp đồng, các bên hoàn toàn tự nguyện, không chịu áp lực từ người khác như áp lực từ đối tác, áp lực từ bên thứ ba. Có rất nhiều cách tác động vào quyền tự định đoạt. Ví dụ:

♦    Công ty bảo hiểm nhân thọ A ký hợp đồng với một tổ chức B về việc B làm đại lý bảo hiểm cho A để bán bảo hiểm cho các nhân viên làm việc tại tổ chức B. A yêu cầu B là đưa việc mua bảo hiểm vào tiêu chuẩn xét thi đua hàng năm và B đã thực hiện yêu cầu này trong các hợp đồng bảo hiểm với nhân viên của mình. Hợp đồng bảo hiểm sẽ không có hiệu lực vì B đã tác động bằng quyền lợi vào ý chí của người giao kết hợp đồng bảo hiểm.
♦    Công ty viễn thông E đạt điều kiện xét thưởng thi đua cho việc nhân viên của công ty là họ có sử dụng dịch vụ của công ty hay không, hoặc chỉ chấp nhận ký hợp đồng lao động với những người mà họ hoặc con em của họ có sử dụng dịch vụ của công ty. Hợp đồng sẽ không có hiệu lực vì E đã tác động bằng quyền lợi kinh tế vào việc giao kết hợp đồng sử dụng dịch vụ của E.
♦    Bộ T có công văn gửi đến các doanh nghiệp nhà nước chịu sự quản lý của bộ yêu cầu các doanh nghiệp chỉ sử dụng một loại dịch vụ do một công ty do Bộ chỉ định cung cấp. Hợp đồng dịch vụ không có hiệu lực vì Bộ T đã dùng quyền lực tác động vào việc giao kết hợp đồng của các doanh nghiệp.

Luật sư Hoàng Ngọc Bính - Công ty Luật Á Đông

******************************************

" Chúng tôi thành lập công ty năm 2005. Thời gian đầu sau khi đăng ký kinh doanh, công ty gặp rất nhiều khó khăn. Các thành vuên của công ty đã rất nỗ lực để thúc đẩy công ty phát triển. Sau ba năm phát triển thị trường sau khi thành lập công ty, công ty của chúng tôi đã có nhiều khách hàng và bạn hàng, đối tác và có doanh số xuất khẩu ngày càng tăng. Năm 2009, chúng tôi ký một hợp đồng xuất khẩu lớn sang Châu Âu. Khi ký hợp đồng do không tìm hiểu kỹ pháp luật của nước nhập khẩu. Hợp đồng của chúng tôi ký bị cơ quan của nước nhập khẩu cho là vi phạm trật tự công cộng và phải hủy bỏ. Toàn vộ hàng hóa phải trả về Việt Nam, bị hư hỏng phần lớn. Việc thua thiệt trong hợp đồng này làm chúng tôi mất toàn bộ lợi nhuận mà công ty đã kiếm được trong 4 năm trước đây. Đây thực sự là một bài học lớn mà chúng tôi muốn chia sẻ với các chủ doanh nghiệp khi thành lập công ty".

Ông Phạm Ngọc Thành - Giám đốc công ty XNK An Dương